Kando ya Barabara Kuu ya Nyahururu-Nyeri, takriban mita mia moja kutoka barabarani, lipo Bwawa la Mugamba Ciûra — ambalo awali lilijulikana kwa sauti za vyura na maji yake safi ya kuvutia. Lakini leo, bwawa hilo limegeuka kuwa tope lenye harufu mbaya na magugu ya ajabu yanayofunika uso mzima wa maji. Sasa, sio tu uhai wa viumbe wa majini unaoathirika, bali pia ndoto za jamii ndogo inayotamani kuboresha maisha yao.
Mwezi Septemba 2024, kundi la wakulima wadogo kutoka kijiji cha Mugamba liliungana chini ya uongozi wa Mwenyekiti Margret Wangui kuanzisha kikundi cha ustawi wa ufugaji wa samaki. Kwa matumaini ya kujiongezea kipato mbali na kilimo cha viazi, mahindi na maharagwe ambavyo havileti faida kubwa, waliunda zizi la kufugia samaki ndani ya bwawa na kutengeneza mashua ya kusimamia zizi hilo na kutunza vifaranga.
Lakini juhudi hizo zilikumbwa na changamoto kubwa miezi mitatu tu baada ya mradi kuanza.
“Tuna hofu kuwa samaki wetu walikufa kwa kukosa hewa ya kutosha. Bwawa lote limefunikwa na mmea fulani usiojulikana unaotoa harufu mbaya,” anasema kwa huzuni Jamleck Maina, mratibu wa mradi wa Mugamba Fish Farmers.
Kilichokusudiwa kuwa mradi unaochanua wa ufugaji wa samaki — na kivutio kipya cha watalii kilichopewa jina la “Fukwe ya Mugamba” — sasa kimegeuka kuwa vita vya mwaka mzima. Kila Jumamosi, kikundi hicho hukutana kuondoa magugu hayo kwa mikono, lakini yanarudi upesi kana kwamba hakuna lolote lililofanyika.
“Tumehangaika tangu mwezi Desemba mwaka jana. Tulitumia zaidi ya shilingi laki tano kuanzisha biashara hii. Sasa yote yanaonekana kupotea bure,” asema Wangui kwa uchungu.
Bwawa hilo, lenye ukubwa wa takriban ekari tisa, awali lilikuwa chanzo muhimu cha maji kwa kaya nyingi, shule, na mifugo katika maeneo ya jirani. Kulingana na mwanachama mkongwe Mary Njeri Kabiru, hata wakati wa kiangazi, bwawa halikuwahi kukauka — na maji yake safi yalikuwa fahari ya jamii.
“Sasa maji yana harufu mbaya. Hakuna anayeweza kuyatumia — hata wanyama hawataki kuyanywa,” asema. “Wanawake na watoto ndio wanaoteseka zaidi. Ndoto ya kupata maji ya bomba majumbani imeyeyuka.”
Kikundi hicho sasa kinatoa wito kwa Wizara ya Mazingira chini ya Waziri Deborah Barasa, na Wizara ya Utalii inayoongozwa na Waziri Rebecca Miano, kusaidia kwa dharura. Wanaiomba serikali kutuma wataalamu kuchunguza na kuondoa mmea huo vamizi, kurejesha hali ya asili ya bwawa, na kufufua matumaini ya mradi wao wa ufugaji samaki.
“Mradi huu haukuwa tu kwa ajili ya kufuga samaki. Tulitaka kuleta ajira, kuvutia watalii, na kuinua maisha ya watu wa kijijini kwetu,” asema Maina. “Kama magugu yataondolewa, bado tunaweza kutimiza haya yote.”
Kuanzia ufugaji wa samaki kwenye vizimba, safari za mashuani, hadi mapishi ya samaki na utalii wa mazingira, Bwawa la Mugamba Ciûra lilikuwa na uwezo wa kuwa mfano bora wa maendeleo ya mashinani. Kwa sasa, hata hivyo, ndoto hizo zimefunikwa na tabaka zito la kijani — zinasubiri msaada.
